Του Χρήστου Δομούζη
Η χρήση του μεταφορικού λόγου, είτε στον γραπτό είτε στον προφορικό, για την παρομοίωση καταστάσεων, ιδιοτήτων και προσώπων ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος έκφρασης για τους Αρχαίους Έλληνες. Με τον ίδιο μεταφορικό λόγο λοιπόν, ονομάτιζαν και περιέγραφαν πολλές τεχνικές των μαχητικών τους αθλημάτων(πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο). Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η απ'αρότρου πυγμή, το όνου λάκτισμα, το αγκυρίζειν κτλ. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος (295 π.χ -215 π.Χ) στα αργοναυτικά κάνει μια περιγραφή του αγώνα πυγμαχίας μεταξύ του Πολυδεύκη και του Άμυκου. Μεταξύ των άλλων μας αναφέρει στη περιγραφή του τα εξής:
Απόδοση στην Νεοελληνική (1)
"Σε μια στιγμή ο Άμυκος σηκώθηκε στις άκρες των ποδιών του, απαράλαχτα σαν εκείνον που θέλει να χτυπήσει τον ταύρο(σαν τον βουτύπο) και με υπερένταση τεντώθηκε στα πόδια του και κατέβασε με ορμή το βαρύ του χέρι".
Η λέξη βουτύπος παράγεται από τις λέξεις βους(βόδι)+τύπος <τύπτω(πλήττω,χτυπώ), <ὁ τοὺς βόας βάλλων πέλυκι> (2). Ο βουτύπος ήταν ιερέας που κατά την διάρκεια της εορτής των Βουφονίων θυσίαζε ένα βόδι χτυπώντας το με ένα πέλεκυ ενώ στη συνέχεια ο βουφόνος του έκοβε τον λαιμό (3-4). Στην παραπάνω περιγραφή παρομοιάζεται η στάση πριν την επίθεση του πυγμάχου Άμυκου ως "Βουτύπος οία" καθώς επίσης περιγράφεται και ο τρόπος εκτέλεσης του χτυπήματος αλλά και το είδος της πυγμής, που δεν είναι άλλο από την καθοδική σφυροειδή πυγμή. Σύμφωνα με την περιγραφή, ο άοπλος Άμυκος χρησιμοποιεί την ίδια κινησιολογία με έναν βουτύπο που κρατά πέλεκυ για την θανάτωση ενός ταύρου. Όπου πριν την εκτέλεση του χτυπήματος οπλίζει το χέρι του ψηλά και πίσω όπως ένας βουτύπος, τεντώνει το κορμί του και έρχεται σε ακροστασία. Έπειτα με την κάθοδο από την ακροστασία και σε συνδυασμό με το βάρος του, εκτελεί το χτύπημα μεγιστοποιώντας τη δύναμη του. Ο όρος που χρησιμοποιώ για την συγκεκριμένη θέση είναι άνω όπλισμα αλλά κάλλιστα θα μπορούσε να ονομαστεί θέση βουτύπου. Παρακάτω εικόνες για το πως είναι αυτή η θέση άοπλα και "ένοπλα".
Από τα προαναφερθέντα είναι εμφανής η συσχέτιση της άοπλης κινησιολογίας με αυτή της ένοπλης, καθώς παράλληλα ενισχύεται και η άποψη πολλών, ότι η πυγμαχική τέχνη των αρχαίων ήταν επηρεασμένη από την οπλομαχία της εποχής. Είναι αρκετά πιθανό αυτή η θέση να είχε την συγκεκριμένη ονομασία και στην ένοπλη μάχη , αλλά παραμένει μια εικασία λόγω έλλειψης στοιχείων. Επιπροσθέτως είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι στην μεσαιωνική Γερμανική σχολή σπαθασκίας μια παρόμοια θέση φύλαξης ονομάζεται ochs-ox-βούς. Από κινησιολογικής αλλά και ονοματολογικής άποψης η ομοιότητα είναι μεγάλη. Αυτό θα μπορούσε να είναι τυχαίο αλλά ίσως και όχι. Η επικρατούσα προσέγγιση είναι ότι η συγκεκριμένη θέση φύλαξης ονομάζεται έτσι διότι o τρόπος τοποθέτησης του σπαθιού ομοιάζει με το κέρατο του βοδιού. Μια εναλλακτική προσέγγιση είναι ότι η ονομασία της φύλαξης μπορεί να μην δόθηκε με βάση την ομοιότητα του κέρατος του βοδιού αλλά με βάση την ομοιότητα της θέσης αυτού που το θανατώνει. Ή ότι η ονομασία μπορεί να διατηρήθηκε και να υιοθετήθηκε μετέπειτα από την Γερμανική σχολή. Βέβαια οι παραπάνω εναλλακτικές προσεγγίσεις είναι απλά υποθέσεις άνευ βάσιμων αποδείξεων αλλά θα μπορούσαν να δώσουν τροφή για έρευνα σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Εν κατακλείδι ο Απολλώνιος ο Ρόδιος με την παρομοίωση του αυτή, μας δίνει σήμερα πρόσφορο έδαφος για την ονοματοδοσία της συγκεκριμένης θέσης, με έναν όρο που ενδεχομένως να χρησιμοποιούταν και από τους αρχαίους Έλληνες.
Πηγές
Η χρήση του μεταφορικού λόγου, είτε στον γραπτό είτε στον προφορικό, για την παρομοίωση καταστάσεων, ιδιοτήτων και προσώπων ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος έκφρασης για τους Αρχαίους Έλληνες. Με τον ίδιο μεταφορικό λόγο λοιπόν, ονομάτιζαν και περιέγραφαν πολλές τεχνικές των μαχητικών τους αθλημάτων(πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο). Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η απ'αρότρου πυγμή, το όνου λάκτισμα, το αγκυρίζειν κτλ. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος (295 π.χ -215 π.Χ) στα αργοναυτικά κάνει μια περιγραφή του αγώνα πυγμαχίας μεταξύ του Πολυδεύκη και του Άμυκου. Μεταξύ των άλλων μας αναφέρει στη περιγραφή του τα εξής:
Απόδοση στην Νεοελληνική (1)
"Σε μια στιγμή ο Άμυκος σηκώθηκε στις άκρες των ποδιών του, απαράλαχτα σαν εκείνον που θέλει να χτυπήσει τον ταύρο(σαν τον βουτύπο) και με υπερένταση τεντώθηκε στα πόδια του και κατέβασε με ορμή το βαρύ του χέρι".
Η λέξη βουτύπος παράγεται από τις λέξεις βους(βόδι)+τύπος <τύπτω(πλήττω,χτυπώ), <ὁ τοὺς βόας βάλλων πέλυκι> (2). Ο βουτύπος ήταν ιερέας που κατά την διάρκεια της εορτής των Βουφονίων θυσίαζε ένα βόδι χτυπώντας το με ένα πέλεκυ ενώ στη συνέχεια ο βουφόνος του έκοβε τον λαιμό (3-4). Στην παραπάνω περιγραφή παρομοιάζεται η στάση πριν την επίθεση του πυγμάχου Άμυκου ως "Βουτύπος οία" καθώς επίσης περιγράφεται και ο τρόπος εκτέλεσης του χτυπήματος αλλά και το είδος της πυγμής, που δεν είναι άλλο από την καθοδική σφυροειδή πυγμή. Σύμφωνα με την περιγραφή, ο άοπλος Άμυκος χρησιμοποιεί την ίδια κινησιολογία με έναν βουτύπο που κρατά πέλεκυ για την θανάτωση ενός ταύρου. Όπου πριν την εκτέλεση του χτυπήματος οπλίζει το χέρι του ψηλά και πίσω όπως ένας βουτύπος, τεντώνει το κορμί του και έρχεται σε ακροστασία. Έπειτα με την κάθοδο από την ακροστασία και σε συνδυασμό με το βάρος του, εκτελεί το χτύπημα μεγιστοποιώντας τη δύναμη του. Ο όρος που χρησιμοποιώ για την συγκεκριμένη θέση είναι άνω όπλισμα αλλά κάλλιστα θα μπορούσε να ονομαστεί θέση βουτύπου. Παρακάτω εικόνες για το πως είναι αυτή η θέση άοπλα και "ένοπλα".
 |
| Άνω όπλισμα της χειρός του αθλητή στα αριστερά προς εκτέλεση καθοδικού χτυπήματος 480-460 π.Χ |
 |
| Θέση Βουτύπου από τον αθλητή στα αριστερά |
 |
| Ο Ιουλιανός ο αποστάτης(αριστερά) θυσιάζει. Στο κέντρο ο βουτύπος έτοιμος να εκτελέσει χτύπημα με τον πέλεκυ. |
 |
| Ρωμαϊκή απεικόνιση θυσίας. Ο βουτύπος στα αριστερά έτοιμος να εκτελέσει χτύπημα |
Από τα προαναφερθέντα είναι εμφανής η συσχέτιση της άοπλης κινησιολογίας με αυτή της ένοπλης, καθώς παράλληλα ενισχύεται και η άποψη πολλών, ότι η πυγμαχική τέχνη των αρχαίων ήταν επηρεασμένη από την οπλομαχία της εποχής. Είναι αρκετά πιθανό αυτή η θέση να είχε την συγκεκριμένη ονομασία και στην ένοπλη μάχη , αλλά παραμένει μια εικασία λόγω έλλειψης στοιχείων. Επιπροσθέτως είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι στην μεσαιωνική Γερμανική σχολή σπαθασκίας μια παρόμοια θέση φύλαξης ονομάζεται ochs-ox-βούς. Από κινησιολογικής αλλά και ονοματολογικής άποψης η ομοιότητα είναι μεγάλη. Αυτό θα μπορούσε να είναι τυχαίο αλλά ίσως και όχι. Η επικρατούσα προσέγγιση είναι ότι η συγκεκριμένη θέση φύλαξης ονομάζεται έτσι διότι o τρόπος τοποθέτησης του σπαθιού ομοιάζει με το κέρατο του βοδιού. Μια εναλλακτική προσέγγιση είναι ότι η ονομασία της φύλαξης μπορεί να μην δόθηκε με βάση την ομοιότητα του κέρατος του βοδιού αλλά με βάση την ομοιότητα της θέσης αυτού που το θανατώνει. Ή ότι η ονομασία μπορεί να διατηρήθηκε και να υιοθετήθηκε μετέπειτα από την Γερμανική σχολή. Βέβαια οι παραπάνω εναλλακτικές προσεγγίσεις είναι απλά υποθέσεις άνευ βάσιμων αποδείξεων αλλά θα μπορούσαν να δώσουν τροφή για έρευνα σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Εν κατακλείδι ο Απολλώνιος ο Ρόδιος με την παρομοίωση του αυτή, μας δίνει σήμερα πρόσφορο έδαφος για την ονοματοδοσία της συγκεκριμένης θέσης, με έναν όρο που ενδεχομένως να χρησιμοποιούταν και από τους αρχαίους Έλληνες.
Πηγές
- Αργοναυτικά Απολλώνιου Ρόδιου Αναστάσιος Δ. Βόλτης Εκδόσεις Καρδαμίτσα
- Λεξικό Σουίδα
- ἀπὸ δ' ἐκείνου μέχρι τοῦ νῦν ἀεὶ τοῖς Διιπολείοις Ἀθήνησιν ἐν ἀκροπόλει οἱ εἰρημένοι τὸν αὐτὸν τρόπον ποιοῦνται τὴν τοῦ βοὸς θυσίαν. Θεόφραστος, Περί Ευσεβείας
- Ὅτι Ἀττικὸν τοῦτο τὸ ἔθος, ὅταν ὁ βοῦς ἀποσφαγῇ, τῶν μὲν ἄλλων ἀποψηφίζονται, κρίνοντες ἕκαστον ἐν τῷ μέρει φόνου· καταγινώσκουσι δὲ τῆς μαχαίρας, καὶ λέγουσι ταύτην ἀποκτεῖναι αὐτόν. καὶ ἐν ᾗ ταῦτα ἡμέρᾳ δρῶσι, Διιπόλια τὴν ἑορτὴν καλοῦσι καὶ Βουφόνια. Αιλιανός, Ποικίλη Ιστορία, 8, 3, 5
- Ιστορικών Ευρωπαϊκών Πολεμικών Τεχνών
